什么的游泳
M?risi?s (òrere Republic of Mauritius) ìre ido okwaan? okanabe okokop, me Emen-awaji India. Ido yi ìsa 2000 km, ida ib?k? me otu mun? kontinenti Afirika agan osiki mbum-ura. ìkup me agan mbum-ura me lek Madagasika.
.svg)
.svg)
.svg)
Ama ìgbabaan? ir? ido M?risi?s ìre Ach? M?risi?s, Rodrigues, Agelega mè St Brandon. Ach? M?risi?s mè Rodrigues mè Réunion (ido òkup me irak mkpulu Furans) ire okp?k? me lek Ebi kè Ach? Masikariin [Mascarene].
Ama-ibot mè ama òmimin ichit me ido M?risi?s ìre P?t Luwis [Port Louis]. P?t Luwis ore ere owuwa ene me lek ebi ìkup me ido ya ekiluk. Uwele ido M?risi?s ìre 2040 km ikat ikana, mè ikaan? si agan? mbubek òmimin iso ego 2.3 km ikat ikana.
Ebi Arabu ìkup me iny?n? ije me okwaan? edasi imun? ach? eyi ene kpeluk, me ofolek acha 975, me igwe ach? ya Dina Arobi. Ebi P?tugalu ìkiraka me okwaan? egwat lek iri?on? ach? ya, me ofolek acha 1507, ema kpekaan? ejit ifolek ach? ya. Ebi Dutch ire ebi isìsi iluk me lek ach? ya me acha 1598, ema m?luk mè ikup iso efit acha ge mè etip (120) sabum ema eninan? itele ofaak kiban? ifo ufi ere me acha 1710.
Ebi Furans m?kana iluk mè inwene erieen? ach? ya ikana itap me Isle De Furans. Me acha 1810 ebi <United Kingdom> m?gak ema ib?k? ach? ya, me mgb? acha ini orakabe, me emen Mgbaan?-nchieek eyi Paris [Treaty de Paris] (1814), Furans m?fieek M?risi?s mè ere ìg?g??k ema ikup inyi United Kingdom. M?risios agan? ebi Biriten ekpulube ire Rodrigues, Agalega, St. Brandon, Tromelin, Chagos, Achipelago. Sa na re 1906 ido Seyichilis, M?risios me Furans m?gbini okaan? Tromelin, ire, Treaty Paris kpek?t isan?a am?n itumu ikeke. M?risi?s okp?kp? ibia kire ere iw?p-uko inyi United Kingdom inire mgb? ema ekaan?be lek me acha 1968.
Me acha 1965 ebi Yuukè m?fieek Chagos Archipelago isan?a melek ij?n? M?risios. Me ifieek si Ach? Aldabra, Farquhar, Desroches isan?a me lek ebi Seyichilis, igba igon mè igwen British Indian Ocean Territory (BIOT). M?lap ebi ìluluk me ere cha isibi, mè isa Diego Garcia, ach? òmimin ichit, inyi ido Yuu-es.
Ebi Yuu-kè kpeyaka ichieek ibe ene ekimalek eraka enin? Chagos Archipelago; m?kput ene ininin? ere isiki-efuuk, ebon Ragio, mikput ebi edadasi iluk ere ya si.
Ebi M?risios me Yuu-kè ekigbini ikakaan? mkpulu isaba Chagos. Me Febuwari 2019, uwu ikan òkikpulu liny?n? minyi ebi Yuu-kè nteme ibe ebibi eyaka Ach? Chagos enyi M?risi?s ire ke igwugwu mkpulu-usun? [decolonization] eyi M?risios iyaka.
Sa me agan? ido kiban? okupbe ij?n?? mgb? me irak mkpulu ebi ichen, ebi M?risi?s mikaan? ogbogbo usem, ub?k iluk-ugwem, me erumfaka. Ido yi gaalek ore ido me Afirika eyi ìb?b?k? erumfaka Indu itap ichit.
Ub?k mkpulu me Ach? M?risi?s ìbelek eyi Westminster òrere <parliamentry>. M?risi?s ìre ge me lek ebi kè ido ìr?r? ijaan? enenen me agan? ugwem mbubek mè utelelek me agan? ifit-mkpulu [political freedom]. Me Afirika, ?m? gaalek ore ido esabe demokarasi ojot ojot ikikpulu.<ref.20> ?m? gaalek si ore ido me k?ntinenti ya eyi ugwem ebi ene òbebene igwuun? enenen [high Human Development Index]. Sa me etip ebi Uwu-ikpoko Liny?n? enyibe, etap ido ya me etete ebi kè ido echi ikpoko ìkinin? ig??k ema ominbe enenen [high income economy].<ref21> M?risi?s ore ido òsisibi isi ichit mè ibene igwuun? ichit si me Agan? Afirika.
Ebi ikikpulu ido M?risi?s m?tele ene esi uwu ugwun? me ikike me inyi uwu-ikpa si me ikike, bene me uwu-ikpa nsab?n abayaage isi ire uwu-ikpa etete mè uwu-ikpa us? ifuk-ibot, mè ir? ibe b?n uwu-ikpa, ebi ilile me ido, mè ebi akpalek kiban? ìkaso <disable people>, ibe ekakikpe ikpoko uji mgb? ema ekisi ije.
Ig??k me ulook ebi Global Peace Index enyibe, m?mun? ibe ke M?risi?s ore ido òkup me esuuk ichit me Afirika. M?ri??n? ido M?risi?s me lek esese chieen? ful?ra [uti] me f?na [anam] òkup me emen kan?. Ach? ore ere ge gaalek eri??n? kire ere un?n dodo, eyi me ogbogbo chieen? ebi kè un?n ìchechep isan?a kpai ig??k ike ebi ene esabe ikir? inu me ere-nluk kiban? me ach? ya.
Me acha 1598 ebi ak?n? Nedelan ìkukp me irak kè Admiral Wybrand van Warwyck m?tap uji me atasuk ile, mè igwen Ach? ya M?risi?s [Mauritius] me umin kè Maurice Nassau, ogwu ibot mkpulu Nedelan. Me mgb? eyi orakabe ebi Furans m?nib?k? Ach? yi ikikpulu, mè inyi ofifi erieen? eyi òrere Isle de France. Me 3 Disemba me acha 1810, ebi Furans m?libi itele Ach? ya inyi ebi Biriten me mgbo ak?n? kè Napoli?n. Me irak mkpulu Biriten erieen? Ach? ya ?yaka ikana M?risi?s. Emalek iri??n? M?risi?s [Mauritius] kire M?ris [Maurice].
Mfufuk Erieen?
Adasi inu òjejeen? isibi ibe ke Ach? ge ekigwen M?risi?s òwa ìre me lek ogugo-ij?n? eyi ogwu Italy Alberto Cantino ogwookbe me acha 1502. Me iny?n? ogugo ij?n? ya ijeen? isibi ibe ke M?risi?s ìkichieek Dina Arobi me mgb? ya. Me acha 1507 ebi P?tugalu ìkik?p me uji ile m?gba Ach? yi eyi ene kpeluk. Erieen? Ach? yi eyi egebe me lek ogugo-ij?n? ebi P?tugalu ìre Cirne mè ìre Do-cerne, erieen? ya esan?a me lek uji ile isa igwen Ach? ya me acha 1507. Ofifi ogwu P?tugalu Dom Pedro Mascarenhas òkiraka me okwaan? onenisan?a inu me lek erieen? kan? Mascarenes isa inyi ebi kè ach? ìkup me agan? ya.